مطالعات انجام شده در زمینه مدیریت توفان‌های ماسه ای و گرد و غبار نشان می‌دهد در زمان حاضر ۳۰ میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی کشور تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارند. اقلیم صنعت به نقل ازایرنا در بوشهر افزود: از این میزان حدود ۱۴میلیون هکتار به لحاظ خسارت زایی به منابع زیست انسانی نظیراراضی کشاورزی، سکونت‌گاه‌های روستایی و شهری، خطوط مواصلاتی، راه آهن، تاسیسات و صنایع به عنوان کانون بحرانی فرسایش بادی شناخته می‌شود. وی بیان کرد: تاکنون تنها ۸.۷ میلیون هکتار از ۳۰ میلیون هکتار تحت تاثیر فرسایش بادی از طریق فعالیت‌های مختلف مقابله با بیابان زایی از جمله نهالکاری در عرصه‌های بیابان تثبیت شده است. جعفریان ادامه داد: در زمان حاضر۳۰ میلیون هکتار از عرصه‌های تحت تاثیر فرسایش بادی به صورت دینامیک و روبه افزایش است و فعالیت‌های اجرایی برای تثبیت این عرصه کند و نسبت به افزایش عرصه های بیابانی عقب است به همین دلیل نیازمند یک تحول گسترده و شتابان برای مهار بیابان‌زایی در کشور هستیم. وی یادآور شد: ‌جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی در زمان حاضر نه تنها باعث حفظ بستر و خاک منطقه شده و شرایط غبارخیزی را از بین برده اند بلکه خودشان به یک جایگاه ویژه ای برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تولید ثروت برای جوامع محلی تبدیل شده و یکی از این موضوعات بحث گردشگری است که می تواند به بهبود شرایط اقتصادی در این مناطق کمک کند. محدودیت منابع اعتباری مانعی بر انجام اقدامات بیابان‌زدایی وی گفت: دانسته‌های ما حاکی از این است که به لحاظ وقوع خشکسالی‌های پی در پی، تغییرات محسوس اقلیمی و گسترده، تخریب سرزمین، بیابان زایی و به تبع آن مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در کشور روبه افزایش است. جعفریان بیان کرد: سالانه حداقل یک میلیون هکتار از عرصه‌های آسیب پذیر طبیعی کشور تحت تاثیر بیابان‌زایی قرار می‌گیرد این درحالی است که منابع اعتباری دولتی که در راستای فعالیت‌های متعدد مقابله با بیابان‌زایی انجام می‌شود در بهترین شرایط در طول برنامه ششم توسعه بیش از ۳۰۰ هزار هکتار نبوده است. استفاده از توان بخش خصوصی برای مقابله با بیابان‌زایی به گفته جعفریان امروز در بخش فعالیت‌های دولتی در راستای تثبیت عرصه‌ها و جلوگیری از کانون‌های توفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار، از شرایط بحران زا عقب‌تر هستیم عزمی جدی و فراگیردر این ارتباط لازم است. مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: یکی از سیاست‌هایی که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در شرایط اخیر در دستور کار قرار داده بحث ایجاد زمینه لازم برای سرمایه گذاری بخش خصوصی و استفاده موثر از ظرفیت جوامع محلی است. جعفریان گفت: در سال جاری با مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی و ایفای نقش مسئولیت اجتماعی بسیاری از صنایع نظیر صنایع حوزه نفت، فولاد، کشت و صنعت‌های بزرگ در قالب برنامه های احیا عرصه های آسیب پذیر در جوار عرصه های اقتصادی قریب به ۸۵ هزار هکتار از مناطق بحرانی فرسایش بادی کشور احیا می‌شوند. وی تاکید کرد: اجرای این چنین برنامه هایی منجر به حفظ سرمایه گذاری صنایع و بهبود وضعیت اکوسیستم در مناطق همجوار می‌شود. جعفریان با اشاره به استفاده موثر از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و همکاری موثر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهور گفت: در همین ارتباط خاکپوش‌های موثر و دوستدار محیط زیست، بکارگیری روش‌های نوین تثبیت ماسه‌های روان، استفاده اقتصادی از کالاها و خدمات منحصر به فرد مناطق بیابانی که در حقیقت در بسیاری از عرصه‌ها مغفول مانده اند از موارد گفتمان بین حوزه بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان‌های شرکت‌های دانش بنیان است. به گفته جعفریان در این زمینه ظرفیت قابل توجهی وجود دارد که اگر انگیزه مناسب احیای عرصه برای فرد یا سازمانی تعریف شود به طور قطع آن بخش برای حفظ منافع خود به حفاظت موثر از آن عرصه می‌پردازد و مشارکت گسترده سایر دست اندرکاران و جوامع محلی به صورت معنادارتری به حفاظت از عرصه های طبیعی کشور بویژه در مناطق آسیب پذیر بیابانی منجر می‌شود. تدوین سند مدیریت مشارکتی مناطق بیابانی مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در همین راستا امسال سندی با عنوان سند مدیریت مشارکتی مناطق بیابانی تدوین و به ۲۲ استان بیابانی کشور ابلاغ شده است. وی تاکید کرد: با یک برنامه‌ریزی مناسب، همسو و با همکاری سایر بخش‌ها می‌توانیم شاهد تحول در حوزه سرمایه گذاری در بخش بیابان و از این طریق حفاظت موثر و احیای فراگیر آن باشیم و هرگونه سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های دیگر در مناطق کانون‌های فرسایش بادی منجر به اتلاف و تضعیف آن منابع می‌شود. جعفریان تاکید کرد: باید فعالیت‌های مقابله با بیابان زایی در اولویت برنامه‌های ملی و استانی قرار گیرد تا از این طریق سرمایه گذاری‌ها و برنامه ریزی‌های اقتصادی در این مناطق به صورت پایدار تعریف شود. وی افزود: در همین ارتباط تنها در حوزه فعالیت‌های مقابله با بیابان‌زایی در قالب طرح بیابان زدایی نزدیک به ۱۷۰ میلیارد تومان برای فعالیت‌های مختلف از جمله نهال‌کاری، نگهداری عرصه‌های احیا شده، اجرای اقدامات تثبیت ماسه‌های روان از جمله بادشکن‌ها در اطراف مزارع و تثبیت عرصه‌ها با خاک‌پوش‌های مناسب و ابتکاراتی نظیر تله رسوب‌گیر که یکی از ایده‌ها وابتکارات ملی کشور در زمینه تثبیت ماسه‌های روان است در دستور کار قرار داده و توزیع شده است. اعتبارات تخصیص یافته از محل ریزگردها برای مقابله با بیابان‌زایی کافی نیست وی افزود: افزون براین برای انجام عملیات مقابله با بیابان‌زایی این سازمان از منابع اعتباری ریزگردها هم بهره می‌گیرد به نحوی که در طول برنامه ششم توسعه شاهد تحول در حوزه فعالیت‌های مقابله با بیابان‌زایی با کمک اعتبارات ریزگردها بودیم که از طریق کارگروه ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت گرد و غبار اعمال می‌شود. جعفریان با اشاره به اینکه امسال ۲۰۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات ریزگردها برای مقابله با بیابان‌زایی مصوب شده است گفت: این رقم اعتباری که تاکنون تخصیص نیافته بسیار ناچیز است و بایستی به صورت قابل توجهی افزایش یابد چرا که با توجه به شرایط خشکسالی، آسیب پذیری بیش از پیش اکوسیستم‌های مناطق بیابانی، افزایش توفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار نیازمند تامین منابع مالی متناسب با این اقدام هستیم. وی تاکید کرد: آنچه که محدود کننده و بازدارنده است جذب رقم اعتباری مناسب برای انجام کارهای زیرساختی و هرگونه فعالیت دیگر توسعه ای در مناطق آسیب پذیر است. جعفریان با بیان اینکه یکی از چالش‌ها برای فعالیت‌های منابع طبیعی تخصیص نیافتن به موقع اعتبارات است گفت: فعالیت‌های منابع طبیعی نیازمند رعایت الگوهای نزدیک به طبیعت است و یکی از قوانین و الگوهایی که باید رعایت شود انجام درست و در زمان مناسب اقدامات است چرا که اگر زمان را از دست دهیم ممکن است یک سال فعالیت‌ها به عقب انداخته شود. جعفریان افزود: کشور ما ظرفیت قابل توجهی برای مهار بیابان و نقش آفرینی موثری در کنترل گرد و غبار به عنوان یکی از پیامدهای بیابان در سطح منطقه و کشورها دارد به همین دلیل امروز در بخش مقابله با بیابان‌زایی همانند آبخیزداری نیازمند یک اقدام فراگیر و نهضت بزرگ مقابله با بیابان‌زایی هستیم. وی اظهار کرد: امروز کشور دانش مقابله با بیابان‌زایی و ظرفیت‌های اجرایی آن نه تنها در کشور بلکه قابلیت ارائه به سطوح منطقه ای را دارد و بخش‌های ذیربط رایزنی‌هایی با کشورهای همسایه از جمله عراق برای انجام یک اقدام منطقه ای برای مدیریت گرد و غبار انجام داده و سازمان منابع طببعی یکی از مهمترین نقش آفرینان و دست اندرکاران در این حوزه است و برای اجرای فعالیت‌ها می تواند کمک کند. وی اظهار کرد: در سه سال گذشته افزایش سطح مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی، هجوم ماسه‌های روان و تولید گرد و غبار با شتاب بیشتری بوده است. جعفریان اضافه کرد: شاید در دهه ۷۰ موضوع تخلیه روستاها یا آسیب‌های ناشی از هجوم ماسه‌های روان به تاسیسات و منابع زیست انسانی دیده می شد اما بعد از آن یک دوره ثبات نسبی داشتیم و در طی سه سال گذشته بویژه به دلیل خشکسالی این موضوع تشدید شده و در مناطقی مانند سرخس، زابل، خوزستان به صورت ویژه آثار و پیامدهای برگشت هجوم ماسه های روان دیده می شود که برای اینها طرح‌های ویژه ای تعریف شده است. وی ادامه داد: براساس اطلاعات کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی درزمان حاضر منطقه غرب و جنوب غرب آسیا یکی از سخت ترین خشکسالی‌ها را تجربه و میزان بارش ها ۴۰ درصد نسب به ۲ دهه گذشته کاهش داشته است. جعفریان افزود: مدیریت منابع آب در سطح منطقه بر بحث شدت تخریب سرزمین و بیابان‌زایی در مناطق پایین دست اثر گذار بوده و لازم است همه کشورها در زمینه مدیریت منابع آب به نحوی عمل کنند که نتیجه آن منجر به تعادل بخشی به استفاده از منابع آب شود و نتیجه کار سود توامانی خواهد بود که در صورت مدیریت صحیح که همه از آن بهره مند شوند. وی اضافه کرد: ایران در حوزه بهره برداری از منابع آب‌های بین الملل و مرزی با کشورهای ترکیه و افغانستان از یک دیپلماسی اثرگذاری برخوردار بوده و در این زمینه از طریق کارگروه مربوطه در سازمان حفاظت محیط زیست رایزنی هایی انجام و اقداماتی از سر گرفته شده است اما باید پذیرفت پایداری اکوسیستم آسیب پذیر مناطق خشک در گرو توجه ویژه به عوامل اصلی و ریشه ای آن صورت می گیرد که مدیریت منابع آب یکی از کلیدی ترین موضوعات است. مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: کشور ما به لحاظ جغرافیایی در کمربند مناطق بیابانی جهان قرار گرفته است و به این ترتیب متاثر از آب و هوای خشک و نیمه خشک است به این معنی که اکوسیستم ها یا زیست بوم‌های حیاتی در کشور متاثر از شرایط و اقلیم کم آب هستند. جعفریان با بیان اینکه این اقلیم نسبت به سایر اقلیم‌های حیاتی و پیامدهای آسیب آن قابل توجه است افزود: موضوع توفان‌های ماسه ای و گرد و غبار یکی از پیامدهای بیابانی شدن عرصه ها است و شدت و فراوانی آن را در سال‌های اخیر بیشتر مشاهده و به عنوان یکی از چالش‌های جدی کشور و منطقه را تهدید می‌کند. وی ریشه بیابان‌زایی یا تخریب عرصه های منابع طبیعی را وابسته به موارد مختلفی از جمله مدیریت منابع آب، کاربری و تغییر کاربری اراضی، نحوه بهره برداری از سرزمین دانست. تاریخ:1401/7/27 خبرنگار امیر هوشنگ مهدیان